ગુજરાત રાજ્ય ચૂંટણી પંચ

અમારા વિશે

રાજ્ય ચૂંટણી પંચ, ગુજરાત ભારતના બંધારણની કલમ 243K હેઠળ સપ્ટેમ્બર 1993 માં રચના કરવામાં આવી હતી. રાજ્ય ચૂંટણી પંચ રાજ્યના સ્થાનિક સંસ્થાઓ, મુક્ત ન્યાયી અને નિષ્પક્ષ ચૂંટણી કરવા કાર્ય સોંપવામાં આવ્યું છે.

ભાગ-IX અને પાર્ટ IXA અનુક્રમે પંચાયત અને નગરપાલિકાઓ સંબંધિત ભારત આવરી જોગવાઈઓ બંધારણ સુધારો no.73 અને no.74 દ્વારા સામેલ કરવામાં આવ્યા હતા. આ ભાગોમાં રાજ્ય ચૂંટણી પંચ દ્વારા તેમના ચૂંટણી સહિત પંચાયત અને નગરપાલિકાના બંધારણ આવરી ..

રાજ્ય ચૂંટણી પંચ વોર્ડનું તૈયારી / સ્થાનિક સંસ્થાઓ નિયમો મુજબ ચૂંટણી વિભાગ, સીમાઓ નિર્ણય અને ગ્રામ પંચાયત, તાલુકા અને જિલ્લા પંચાયત / નગરપાલિકા અને મ્યુનિસિપલ જેવી સ્થાનિક સંસ્થાઓ સંસ્થાઓ માટે મતદારો યાદી તૈયાર સાથે બેઠકો વિતરણ સંબંધિત પ્રવૃત્તિઓ હાથ ધરે છે રાજ્ય કોર્પોરેશન અને સામાન્ય / મધ્યસત્ર / પેટા ચૂંટણી કરવા અને તેમને અવેક્ષક. આ બધા કાર્યો માટે, સત્તા લેખ તે દેખરેખ, દિશા અને સ્થાનિક સંસ્થાઓ ચૂંટણી નિયંત્રણ સાથે સત્તા આવી છે, જે 243 કે હેઠળ રાજય ચૂંટણી પંચે સમાયેલી છે.

આવા સ્થાનીક સ્વરાજ્ય સંસ્થાઓ ચૂંટણી નિયમો મુજબ, જિલ્લા ચૂંટણી અધિકારી પંચાયત ચૂંટણી માટે જિલ્લા મ્યુનિસિપલ ચૂંટણી અધિકારી મ્યુનિસિપલ કોર્પોરેશન ઓફ ચૂંટણી માટે નગરપાલિકા અને સિટી ચૂંટણી અધિકારી ચૂંટણી માટે નિમણૂક કરવામાં આવી છે. રાજ્ય ચૂંટણી પંચ વિવિધ અનામત વર્ગો, મતદાર યાદી, ચૂંટણી કાર્યક્રમો અને અન્ય સંબંધિત પ્રવૃત્તિઓ માટે બેઠકો સીમાંકન અને ફાળવણી રાજ્ય ચૂંટણી પંચ દ્વારા બહાર વહન કરવામાં આવે છે, જ્યાં ગ્રામ પંચાયતની ચૂંટણી સંબંધિત બધી પ્રવૃત્તિઓ માટે કલેક્ટર્સ સત્તા છે.

રાજ્ય ચૂંટણી કમિશનર: રાજ્ય સરકાર ડો નિમણૂક કરી છે 25/11/2014 ડબ્લ્યુઇએફ રાજ્ય ચૂંટણી કમિશનર તરીકે Varesh સિંહા, આઈએએસ (નિવૃત્ત).

1993 માં રાજ્ય ચૂંટણી પંચ, બી.કે. શાહ, શ્રી પી ધોળકીયા અને શ્રી અશોક ભાટિયા, શ્રી KCKapoor શ્રી PSShah (હું / સી) બંધારણ પછી રાજ્ય ચૂંટણી કમિશનર તરીકે કામ કર્યું છે.

રાજય ચૂંટણી પંચે સચિવ: હાજર શ્રી મહેશ વી જોશી, આઈએએસ (નિવૃત્ત.) ખાતે 30/06/2013 ડબ્લ્યુઇએફ સરકાર દ્વારા રાજ્ય સચિવ ચૂંટણી કમિશન તરીકે નિમણૂક કરવામાં આવી છે.

પ્રવૃત્તિઓ

રાજ્ય ચૂંટણી પંચની મુખ્ય કામગીરી

ભારતના બંધારણમાં સને 1992 માં સુધારા ક્રમાંક 73 તથા 74 થી ભાગ -9 તથા ભાગ-9-ક ઉમેરવામાં આવ્યા છે. અનુચ્છેદ 243-ડ તથા 243: વ-ક થી સ્થાનિક સ્વરાજ્યની સંસ્થાઓની ચૂંટણીઓ માટે મતદારયાદીઓ તૈયાર કરવા પર દેખરેખ, માર્ગદર્શન તથા તેનું નિયંત્રણ અને ચૂંટણીઓનું સંચાલન રાજ્ય ચૂંટણી પંચમાં નિહિત થયેલ છે. ગુજરાત રાજ્યમાં આ સંસ્થાઓની ચૂંટણીઓ યોજવા માટે રાજ્ય ચૂંટણી પંચની રચના તા. સપ્ટેમ્બર 1993 23 થી કરવામાં આવી છે. બંધારણના 73 તથા 74 માં સુધારાની જોગવાઇઓ પ્રમાણે રાજ્યમાં નવો ગુજરાત પંચાયત અધિનિયમ 1993 અમલમાં આવેલ છે. ગુજરાત નગરપાલિકા અધિનિયમ -1963 અને મુંબઇ પ્રોવિન્શિયલ મ્યુનિસિપલ કોર્પોરેશન અધિનિયમ -1949 ને જરૂરિયાત પ્રમાણે સુધારવામાં આવ્યા છે. વધુમાં સ્થાનિક સ્વરાજ્યની સંસ્થાઓની વોર્ડ રચના, સીમાંકન તથા બેઠક ફાળવણી બાબત, મતદારયાદીઓ તૈયાર કરવી, પ્રસિધ્ધ કરવા બાબત તથા ચૂંટણી સંચાલન બાબતના નિયમો પણ અમલમાં આવેલ છે. રાજ્ય ચૂંટણી પંચે રાજ્યની સ્થાનિક સ્વરાજ્યની સંસ્થાઓ જેવી કે ગ્રામ પંચાયતો, નગરપાલિકા / મ્યુનિસિપાલિટી, મહાનગરપાલિકા, તાલુકા અને જિલ્લા પંચાયતોની મતદારયાદીઓ તૈયાર કરાવવા તથા સામાન્ય, મધ્યસત્ર કે પેટા ચૂંટણીઓ યોજવાની જવાબદારી અદા કરવાની સાથે સંબંધિત સ્થાનિક કાયદાઓમાં સુધારો થતાં વોર્ડ / મતદાર મંડળોની રચના, સીમાંકન તથા બેઠક ફાળવણીને લગતી કામગીરી પણ કરવાની રહે છે.

પંચની કચેરીમાં રાજ્ય ચૂંટણી કમિશ્નર ઉપરાંત સચિવ સાથે જુદા જુદા સંવર્ગોની જરૂરી જગ્યાઓ મંજુર થયેલ છે.

સ્થાનિક સ્વરાજ્યની સંસ્થાઓની ચૂંટણી સંચાલનના નિયમો પ્રમાણે જિલ્લા કલેકટર પંચાયત ચૂંટણીઓ માટે જિલ્લા ચૂંટણી અધિકારી, નગરપાલિકાની ચૂંટણી માટે જિલ્લા મ્યુનિસિપલ ચૂંટણી અધિકારી તથા મહાનગરપાલિકાની ચૂંટણી માટે શહેર ચૂંટણી અધિકારી તરીકે નિયુક્ત થયેલા છે. ગ્રામ પંચાયતોના વોર્ડોની રચના તથા બેઠક ફાળવણી કરવાના અને ચૂંટણી સંચાલનના રાજ્ય ચૂંટણી પંચના અધિકારો જિલ્લા કલેકટરશ્રીઓને સુપ્રત થયેલા છે. સ્થાનિક સ્વરાજ્યની સંસ્થાઓની ચૂંટણી માટે રાજ્યના મહેસુલ / પંચાયત તથા અન્ય કચેરીના અધિકારોની સેવાઓ રાજ્ય ચૂંટણી પંચને ઉપલબ્ધ કરવામાં આવે છે.

સીમાંકન અને બેઠક ફાળવણી કરવી

રાજ્ય ચૂંટણી પંચ દ્વારા છેલ્લા પ્રસિદ્ધ વસ્તી ગણતરીના આંકડાઓ આધારે સ્થાનિક સ્વરાજ્યની સંસ્થાઓના વોર્ડ / મતદાર મંડળની રચના, સીમાંકન અને બેઠક ફાળવણીની કામગીરી કરવાની રહે છે.

રાજ્ય સરકારના શહેરી વિકાસ અને શહેરી ગૃહનિર્માણ વિભાગ દ્વારા મહાનગરપાલિકા અને નગરપાલિકાઓના અને વિકાસ કમિશ્નરશ્રી, ગુજરાત રાજ્ય ગાંધીનગર દ્વારા તાલુકા / જિલ્લા પંચાયતોના વોર્ડ / મતદાર મંડળની સંખ્યા, બેઠકોની સંખ્યા અને અનામત બેઠકો (અનુસૂચિત જાતિ, અનુસૂચિત જનજાતિ, સામાજીક અને શૈક્ષણિક પછાત વર્ગો અને મહિલાઓ માટેના જાહેરનામા કરવામાં આવે છે.

અગાઉ 1991 ની વસ્તી ગણતરી પ્રમાણે વોર્ડ / મતદાર મંડળની રચના, સીમાંકન અને અનામત બેઠકોની ફાળવણી કરવામાં આવેલ હતી અને તે પ્રમાણે ચૂંટણીઓ કરવામાં આવેલ હતી.

હવે 2001 ની વસ્તી ગણતરી પ્રમાણે જાહેરનામાઓ આધારે જિલ્લા પંચાયત / તાલુકા પંચાયત અને મહાનગરપાલિકા તથા નગરપાલિકાની સીમાંકન અને બેઠક ફાળવણીની વિગતો પણ વેબસાઇટ પર ઉપલબ્ધ કરાયેલ છે.

મતદાર યાદીઓ તૈયાર કરીને પ્રસિદ્ધ કરવી

ભારતના બંધારણના અનુચ્છેદ: 243-ડ અને 243: વ-ક તથા સંબંધિત સ્થાનિક સ્વરાજ્યની સંસ્થાઓના કાયદાઓ એટલે કે, ગુજરાત પંચાયત અધિનિયમ 1993 ની કલમ -20 (1), ગુજરાત નગરપાલિકા અધિનિયમ -1963 ની કલમ -9 (ર) તથા મુંબઇ પ્રોવિન્શિયલ મ્યુનિસિપલ કોર્પોરેશન અધિનિયમ -1949 ની કલમ -8 (ર) ની જોગવાઇઓ પ્રમાણે રાજ્ય ચૂંટણી પંચે સ્થાનિક સ્વરાજ્યની સંસ્થાઓની વોર્ડવાર મતદારયાદીઓ તૈયાર કરાવી પ્રસિદ્ધ કરાવવાની તથા વખતો-વખત સુધરાવવાની કામગીરી બજાવવાની રહે છે. સ્થાનિક સ્વરાજ્યની સંસ્થાઓના કાયદાઓ પ્રમાણે, વિધાનસભા મતદાર વિભાગની મતદારયાદીઓ પરથી સ્થાનિક સ્વરાજ્યની સંસ્થાઓની મતદારયાદીઓ તૈયાર કરવાની થાય છે. રાજ્ય ચૂંટણી પંચે આ માટે રાજ્ય સરકારના અધિકારીઓની મતદાર નોંધણી અધિકારીઓ તરીકે નિયુક્તિ કરી છે. પંચે 1993 પછી યોજેલ ચૂંટણીઓ માટે વિધાનસભા મતદાર વિભાગની મતદારયાદીઓ પરથી, સ્થાનિક સ્વરાજ્યની સંસ્થાઓની મતદારયાદીઓ તૈયાર કરાવી સમયસર ચૂંટણીઓ યોજી છે. વિધાનસભા મતદાર વિભાગોની મતદારયાદીઓ પરથી, સ્થાનિક સ્વરાજ્યની સંસ્થાઓની વોર્ડવાર મતદારયાદીઓ નિયમિત તૈયાર કરાવવામાં આવે છે અને વખતોવખત તે સુધારવામાં આવે છે.

વિધાનસભા મતદાર વિભાગોની મતદારયાદીઓ ભારતના ચૂંટણી પંચે તા. 1-1-2009 ની સ્થિતિએ તૈયાર કરેલ છે. જેના પરથી સ્થાનિક સ્વરાજ્ય સંસ્થાઓની તા. 1-1-2009 ની સ્થિતિએ ફોટા વગરની મતદારયાદી પ્રસિદ્ધ કરવામાં આવેલ છે.વિધાનસભા મતદાર વિભાગોની ફોટાવાળી મતદારયાદીઓ ઉપરથી તમામ સ્થાનિક સ્વરાજ્યની સંસ્થાઓની ફોટાવાળી મતદાર યાદી તૈયાર કરી પ્રસિદ્ધ કરવાની કામગીરી આગામી સમયગાળામાં હાથ ધરવામાં આવનાર છે.

આગામી સામાન્ય ચૂંટણીઓ માટે તા. 01-01-2010ની સ્થિતિએ મતદાર યાદી તૈયાર કરવાની કામગીરી અંગે જરૂરી સૂચનાઓ આપવામાં આવેલ છે. લાયક મતદારોએ વિધાનસભાની યાદીમાં ન હોય તો તે તેમના નામ દાખલ કરવા / ફેરફાર કરવા નિયત નમૂનામાં મતદાર નોંધણી અધિકારીને અરજી કરવાની રહે છે. જે જરૂરી ચકાસણી કરી નામ દાખલ કરવા વિનંતી કરશે અને તેઓનું નામ મતદાર યાદી (પુરવણી સહિત) માં તે પ્રમાણે દાખલ થશે, મતદાર સુધારણા યાદીનો કાર્યક્રમ પણ ટૂંક સમયમાં પ્રસિદ્ધ કરવામાં આવશે.

મતદારોની સુવિધા માટેની કામગીરી

રાજ્યની સ્થાનિક સ્વરાજ્યની સંસ્થાઓની ચૂંટણી માટે યોજાનાર મતદાન માટે મતદાન મથકે આવનાર મતદારે ભારતના ચૂંટણી પંચે મતદારને આપેલ મતદાર ફોટો ઓળખપત્ર (EPIC) કોઇ કારણોસર રજૂ કરવાનું રહેશે.

ચૂંટણીઓમાં સંબંધિત મતદારની ઓળખ પ્રસ્થાપિત થાય તે માટે રાજ્ય ચૂંટણી પંચે નીચે મુજબના દસ્તાવેજી પુરાવાઓ માન્ય કરેલ છે.

• ફોટા સાથેનો પાસપોર્ટ
• ફોટા સાથેનું ડ્રાઇવીંગ લાયસન્સ
• ફોટા સાથેનું ઇન્કમટેક્ષ (PAN) ઓળખકાર્ડ
• રાજ્ય સરકાર, કેન્દ્ર સરકાર, જાહેર સાહસો અથવા પબ્લીક લીમીટેડ કંપનીઓ તરફથી તેઓના કર્મચારીઓને આપવામાં આવેલ ફોટા સાથેના ઓળખકાર્ઙ
• પબ્લીક સેકટર બેન્કો અને પોસ્ટ ઓફિસો તરફથી આપવામાં આવતી ફોટા સાથેની પાસબુક
• માન્ય શૈક્ષણિક સંસ્થાઓ દ્વારા વિદ્યાર્થીના હાલમાં ચાલુ અભ્યાસ દરમ્યાન આપવામાં આવેલ ફોટા સાથેના વિદ્યાર્થી ઓળખકાર્ઙ
• ફોટા સાથેના મિલકતના દસ્તાવેજો જેવા કે, પટ્ટા, રજીસ્ટર્ડ દીઠ વગેરે
• અનુસૂચિત જાતિ / અનુસૂચિત આદિજાતિ / અન્ય પછાતવર્ગ (ઓબીસી) નું સક્ષમ અધિકારીનું ફોટ સાથેનું પ્રમાણપત્ર.
• ફોટા સાથેના પેન્શન પ્રમાણપત્રો જેવા કે, માજી સૈનિકોની પેન્શન બુક / પેન્શન પેમેન્ટ ઓર્ડર / માજી સૈનિકની વિધવા / આશ્રિતોના પ્રમાણપત્રો મોટી ઉંમરની વ્યક્તિના પેન્શન ઓર્ડર, વિધવા પેન્શન ઓર્ડર
• કેન્દ્ર સરકાર / ગુજરાત સરકાર દ્વારા આપવામાં આવેલ સ્વતંત્રતા સૈનિકનાં ફોટા સાથેના ઓળખકાર્ઙ
• ફોટા સાથેના હથિયારોના લાયસન્સ
• સક્ષમ અધિકારી દ્વારા આપવામાં આવેલ વિકલાંગનું ફોટા સાથેનું પ્રમાણપત્ર
• રાષ્ટ્રીય ગ્રામિણ રોજગારી બાહેંધરી યોજના (NREGS) હેઠળ આપવામાં આવેલ ફોટા સાથેના જોબ કાર્ફ.
• કર્મચારી રાજ્ય વીમા યોજના (ESI) હેઠળ આપવામાં આવેલ ફોટા સાથેનું ઓળખકાર્ડ
• સ્થાનિક સ્વરાજ્યની સંસ્થાઓની ચૂંટણીઓમાં મતદારોની સુવિધા માટે નીચે પ્રમાણે રાજ્ય ચૂંટણી પંચે કાર્યવાહી કરી હતી.
• ઇ.વી.એમ. ના ઉપયોગ માટે મશીનોનું નિર્દશન કરવામાં આવે છે. જાહેરાતો આપવામાં આવે છે. જેથી મતદાન કરવામાં સરળતા રહે.
• મતદાન મથકે પાણી, પ્રાથમિક સારવાર માટેની દવા વિગેરેની વ્યવસ્થા કરવા માટે સૂચનાઓ પણ આપવામાં આવે છે.
• ચૂંટણી ખર્ચની મર્યાદા અંગેની કામગીરી

રાજ્ય ચૂંટણી પંચે સ્થાનિક સ્વરાજ્યની સંસ્થાઓની ચૂંટણીના હરીફ ઉમેદવારો માટે ચૂંટણીના ખર્ચની ટોચમર્યાદા નીચે પ્રમાણે નિયત કરેલ છે.

ચૂંટણી ખર્ચના હિસાબો રજુ ન કરનાર સામે ભારતીય દંડ સંહિતાની કલમ-171- (ટ) અનુસાર પોલીસ ફરીયાદ નોંધાવવાની કાર્યવાહી કરવાની જોગવાઇ છે.

સ્ત્રોત: ગુજરાત ચૂંટણી આયોગ