ઓસ્ટીઓ આર્થરાઇટીસ

સાંધાના વા ના એક્સોથી વધારે પ્રકાર છે. ઓસ્ટીઓ આર્થરાઇટીસ એમાનો સૌથી સામાન્ય પ્રકાર છે. આ વા સામાન્ય રીતે સ્ત્રીઓમાં ૪૫-૫૦ વષઁની ઉમરે થાય છે.

વારંવાર પૂછાતાં પ્રશ્નો

ઓસ્ટીઓ આર્થરાઇટીસ એટલે શું?

• સાંધાના વા ના એકસો થી વધારે પ્રકાર છે. ઓસ્ટીઓ આર્થરાઇટીસ આમાંનો એક પ્રકાર છે. દુનિયામાં સૌથી વધારે લોકો આ વાથી પીડાય છે.
• સામાન્ય રીતે આ  વા ના લક્ષણ ૫૦ વષઁની ઉમર પછી દેખાય છે,  સ્ત્રીઓમાં અને વધારે શ્રમ કરતા પુરુષોમાં આ વા વધારે જોવા મળે છે.

ઓસ્ટીઓ આર્થરાઇટીસ થવાનુ કારણ શું છે?

આ વા થવાનું એક ચોક્કસ કારણ આપી શકાય તેમ નથી. દરેક માણસના સાધાંનો આકાર, બંધારણ તથા મજબુતી અલગ હોય છે. જે આ બિમારી થવામા અગત્યનો ભાગ ભજવે છે.

માણસના કામનો પ્રકાર, જીવન  જીવવાની પધ્ધતિ આ બિમારી આગળ વધારવામા અગત્ય નો ભાગ ભજવે છે.

ઓસ્ટીઓ આર્થરાઇટીસ ક્યા સાંધામાં થઇ શકે છે?

ગોઠણના સાંધામાં આ બીમારી સૌથી વધારે થાય છે. આંગળીઓના ટેરવા પાસેના સાંધા, બન્ને હાથના અંગૂઠાના મૂળ પાસેના સાંધા, પગના અંગૂઠાના મૂળ પાસેના સાંધા તથા કમરના મણકામાં આ બિમારી વધારે જોવા મળે છે.

આ બીમારી ના ચિન્હો શું છે?

• સાંધાનો દુખાવો આ બીમારીનું મુખ્ય ચિન્હ છે. આ બીમારી ધીમી ગતિથી આગળ વધે છે.
• શરૂના વષોઁમા ખૂબ શ્રમ થયા પછી જ દુઃખાવો થાય છે. ધીમે ધીમે દુઃખાવો સતત રહે છે અને તેની તીવ્રતા વધતી જાય છે.
• સાંધાનો આકાર બદલાય છે.
• દદીઁ ની સાંધા વાપરવાની ક્ષમતા ઘટતી જાય છે. આ બિમારીમાં સામાન્ય રીતે સાંધા ઉપર સોજો રહેતો નથી.
• એક જ પોઝીશન મા લાંબો સમય રહ્યા પછી સાંધા જકડાઇ જાય છે.

ઓસ્ટીઓ આર્થરાઇટીસનું નિદાન કઇ રીતે કરવામાં આવે છે?

• દદીઁ ના લાક્ષણીક ચિન્હો ઉપરથી આ બિમારીનું નિદાન થાય છે.
• સાંધાના એકસ-રે બિમારી થી થયેલુ નુકસાન જાણવામાં મદદ કરે છે.
• લોહીની તપાસ આ બિમારીનું નિદાન કરવામાં મદદરૂપ થતી નથી.
• દવા શરૂ કરતા પહેલા લોહીના કણૉ તથા કીડની ની તપાસ કરવી જોઇએ.

ઓસ્ટીઓ આર્થરાઇટીસ ની સારવાર કઈ રીતે કરવામાં આવે છે?

સારવારના પ્રકાર:

• નુકસાન પામેલા સાંધા જળવાઇ રહે તે માટે  જીવન જીવવા ની પધ્ધતી બદલાવવી.
• કસરતો કરવી.
• વજન ઘટાડવું
• દવાઓ – દુખાવો ઓછો કરવા માટે / સાંધા જાળવવા માટે.
• ઓપરેશન – દુરબીન દ્વારા (Arthroscopy/ આર્થોસ્કોપી)/ સાંધા જાળવવા માટે / સાંધા બદલવા માટે.

નુક્શાન પામેલા સાંધા જળવાઇ રહે તે માટે શું કરવું જોઇએ?

• ગોઠણના સાંધા તથા કમરના મણકાને જાળવી રાખવા માટે જીવન જીવવાની પધ્ધતિ બદલવી જરૂરી છે.
• જમીન ઉપર બેસવુ નહીં.
• પલાંઠી મારવી નહીં.
• ઉભડક બેસવુ નહીં ( દેશી સંડાસ વાપરવું નહીં.)
• કારણ વગર ચાલવું નહીં.
• જમવા માટે ખુરશી ઉપર બેસવું.
• એક જ જગ્યાએ બેસવા પછી ઉભા થતાં પહેલા દસ-પંદર વાર  સાંધા હલાવવા થી જકડન ઓછી થાય છે.

ઓસ્ટીઓ આર્થરાઇટીસમાં ખોરાકમાં શું કાળજી લેવી જોઇએ?

• વજન ઘટાડવું તથા ઘટાડેલું વજન જાળવી રાખવું સૌથી મહત્વનું છે.
• ફ્કત 5 કીલો વજન ઘટવાથી દુખાવામાં 50% ફાયદો થઇ શકે છે.
• વજન ઘટાડવા ડાયેટીશીયનની સલાહ લઇ શકાય.

ઓસ્ટીઓ આર્થરાઇટીસ માં કસરતો કઇ રીતે કરવી જોઇએ?

• રૂમેટૉલોજીસ્ટના માર્ગદર્શન હેઠળ સ્નાયુ મજબુત કરવાની, સાંધાની મૂવમેન્ટ વધારવાની કસરતો ફીઝીયોથેરાપીસ્ટ પાસે  શીખી અને આજીવન નિયમિત કરવી જોઇએ.
• મીણ નો શેક, Ultrasound, IFT વગેરે પધ્ધતિઓ વધી જતા દુઃખાવા ને હળવો કરવામાં મદદરૂપ થાય છે.
• ગોઠણની તકલીફ ધરાવતા દદીઁઓએ લાકડી રાખવી જોઇએ.
• જે દદીઁના સાંધા ખૂબ નબળા પડી ગયા છે અને ઓપરેશન કરી શકાય તેમ નથી – તેમને સાંધાને ટેકો આપતા પટ્ટા મદદરૂપ થાય છે. દરેક દદીઁઓએ આ પટ્ટા વાપરવાની  જરૂર નથી.

ઓસ્ટીઓ આર્થરાઇટીસ માં કઇ દવાઓ વપરાય છે?

ઓસ્ટીઓ આર્થરાઇટીસ માં બે પ્રકાર ની દવાઓ વપરાય છે.

1. દુ:ખાવો ઓછો કરવા માટે.
2. સાંધા બગડતા રોકવા માટે [ DMOADS ]

• દુ:ખાવો ઓછો કરવા માટે પેરાસીટામોલ, ટ્રામાડોલ સૌપ્રથમ વાપરવામાં આવે છે. જ્યારે સાંધામાં સોજો હોય ત્યારે  એન્ટીઇન્ફ્લેમેટરી દવાઓ જેમ કે ડાઇક્લોફેનાક, નેપ્રોક્સેન, ઇટોરીકોક્સીબ ટૂંક સમય માટે વાપરવામાં આવે છે. ફક્ત એક જ સાંધામા સોજો હોય ત્યારે, સાંધામાં  સ્ટીરોઇડ નું ઇંજેકશન ટૂંકા ગાળા માટે રાહત આપી શકે છે. આ ઇંજેક્શન વારંવાર લેવુ હીતાવહ નથી. દુ:ખાવાની વિવિધ દવાઓ ધરાવતા મલમ પણ  દુખાવામાં રાહત આપી શકે છે.
• સાંધા બગડતા રોકવાની દવાઓ [ DMORDS ]
• ગ્લુકોસામીન સલ્ફેટ: આ દવા સાંધાનુ “વિટામીન” કહેવામાં આવે છે. ઓસ્ટીઓ આર્થરાઇટીસ ની શરૂઆત ના તબક્કામાં લાંબો સમય લેવાથી આ દવા દુ:ખાવામાં રાહત આપી શકે છે.
• હાઇલ્યુરોનીક એસીડ ઇન્જેક્શન : હાઇલ્યુરોનીક એસીડ સાંધાની ગાદી નો અગત્યનો ભાગ છે. જે દદીઁ ના સાંધા અતિ ખરાબ છે પરંતુ સાંધા બદલવાનું ઓપરેશન થઇ શકે તેમ નથી તે દદીઁ માં આ ઇન્જેકશન ટુંકા ગાળા માટે રાહત આપી શકે છે.

ઓસ્ટીઓ આર્થરાઇટીસ માં ક્યા પ્રકાર ના ઓપરેશન થઇ શકે છે?

• Arthroscopy/ આર્થોસ્કોપી
• HTO [હાઇ ટીબીયલ ઓસ્ટીઓટોમી]
• આર્થ્રોપ્લાસ્ટી
• દદીઁ ની જરૂર પ્રમાણે રૂમેટૉલોજીસ્ટ દ્વારા ઓપરેશનની ભલામણ કરવામાં આવે છે.